Powstańcy Styczniowi

1939-1945. II Wojna Światowa

1940-1941. Aktion Saybusch / AKCJA ŻYWIEC

„Aktion Saybusch” – od września 1940 do stycznia 1941 r. Niemcy wygnali kilkanaście tysięcy Polaków z okolic Żywca. Poniżej skupiamy się na materiałach dotyczących miejscowości w obecnej Gminie Rajcza oraz innych z tytułu wydarzeń historycznych. Polecamy źródła informacji.

Opracowanie informacji w ramach projektu gminnego „Rajcza walcząca” 2023 – SP1 w Rajczy.

Źródło:

http://www.polska1918-89.pl/pdf/aktion-saybusch,4168.pdf

Przesiedlenia ludności – mapa

MAPA WYSIEDLEŃ MIESZKAŃCÓW RAJCZY

źródło: https://ipn.gov.pl

Rajcza – przed wojną w Rajczy zamieszkiwało ok. 150 rodzin, w dniu 1.10.1940 r. wysiedlono 501 osób (115 rodzin), kilka innych rodzin jako tzw. „element aspołeczny” wysiedlono w dniu 29.10.1940 r.

Ciężarówkami zawieziono ich do mieszczącego się w tamtejszym pałacu sanatorium w Rajczy, a stamtąd na stację kolejową, skąd pociągiem nr 2269, złożonym z wagonów osobowych i towarowych, wyjechali do Łodzi, a następnie w dniu 3.10.1940 r. do stacji Miechów. Łącznie transport liczył 997 osób, gdyż podróżowali nim również mieszkańcy Rycerki Dolnej. W czasie podróży nie mogli opuszczać wagonów, w czasie każdego postoju pociąg był pilnowany przez żandarmów. Ci, którzy podróżowali wagonami osobowymi, mogli otworzyć okno, przez które czasami miejscowa ludność podawała im jedzenie. W takich wagonach były też toalety. W Miechowie czekały na wysiedlonych furmanki z terenu całej gminy.

Wysiedleni trafili do wsi: Kalina Mała, Posądza, Pogwizdów, Rzerzuśnia, Kozłów, Parkoszowice, Wierzbica, Wawrzeńczyce.

Zabudowania w tych wsiach pozbawione były urządzeń sanitarnych i podłóg, często były kryte strzechą, tylko czasami były w nich sprzęty w postaci łóżek, taboretów i stołów. Wysiedleni pomagali przy pracach w gospodarstwach, otrzymując za to jedzenie. Wykorzystywali oni swoje umiejętności, świadcząc usługi, np. reperowanie obuwia, szycie kapci ze starych kapeluszy. Niektórzy mężczyźni decydowali się na zatrudnienie w miejscowościach oddalonych po kilkanaście kilometrów od wiosek, w których pozostawiali rodzinę. Dzieci miały możliwość uczenia się w klasowej polskiej publicznej szkole powszechnej. Niektórzy wysiedleni przystąpili do oddziałów partyzanckich działających na tamtym terenie.

W 1944 r. Niemcy zaczęli kopać rowy przeciwczołgowe przed zbliżającym się frontem, zmuszając miejscową ludność w tym i wysiedlonych, do pracy przy nich.

MAPA WYSIEDLEŃ MIESZKAŃCÓW RYCERKI DOLNEJ

źródło: https://ipn.gov.pl

Rycerka Dolna – Wysiedlenie miało miejsce dn. 1.10.1940 r., objęło 143 rodzin liczących 700 osób. Mieszkańców popędzono pieszo do sanatorium w Rajczy, na kilku furmankach ulokowano małe dzieci.

Następnego dnia pociągiem nr 2217 składającym się z wagonów osobowych i towarowych, w których panował ogromny ścisk wysiedleni zostali skierowani do centrali przesiedleńczej w Łodzi. Podróżowali razem z wysiedlonymi z Rajczy.

W Łodzi z transportu zabrano dwóch polskich lekarzy. Pociąg odjechał w dniu 3.10.1940 r. do stacji 21 Miechów, gdzie wysadzono część transportu, a następnie do stacji Zastów, skąd wysiedlonych przewieziono do Luborzycy. Tam niektóre dzieci „odpowiednie rasowo” oddzielono od rodziców i umieszczono w Domu Kultury pod opieką sióstr zakonnych. Część dzieci została zabrana przez rodziny niemieckie, a część skierowana do pracy w gospodarstwach rolnych prowadzonych przez osadników niemieckich.